Snovi i individuacija

„Studija dr Olivere Žižović Snovi i individuacija, posvećena tetralogiji Tomasa Mana Josif i njegova braća, kao svoju početnu pretpostavku ima ideju samog autora ovog dela da je tu reč o pokušaju „psihologiziranja mita“. Zahvaljujući uspešnom objedinjavanju i ubedljivom sprovođenju različitih analitičkih postupaka, međutim, ova studija ide dosta dalje od ove formulacije i onog što ona implicira. U njoj je spojeno tumačenje snova, oslonjeno na analitičku psihologiju Karla Gustava Junga i njegovih istaknutijih sledbenika, sa tumačenjem književnog teksta kao umetničkog, uz stalno i neophodno vođenje računa da je reč o parodiji, i to upravo Knjige postanja kao svetog spisa kojim počinje Biblija. U psihološki orijentisanim analizama ovog romana, ukoliko nisu bile studije Manovih izvora, što je bio najčešći slučaj, ili je izostajalo kompetentno tumačenje snova, koje je, koliko je to moguće, obezbeđeno odgovarajućim analitičkim procedurama, ili su snovi interpretirani kao da su ih sanjali stvarni ljudi a ne književni likovi, ili su zanemarivani efekti koji nužno slede iz parodijske prirode ovog dela u celini. U knjizi Olivere Žižović izbegnute su sve ove opasnosti, pa se ona stoga izdvaja među tekstovima o najopsežnijem Manovom romanu koje su pisali ponajviše nemački germanisti, a pogotovu među malobrojnim tekstovima na ovu temu pisanim na srpskom. Pokazuje se, u krajnjem ishodu, da se bez uspešnog tumačenja snova koje srećemo u Josifu i njegovoj braći, uz poštovanje pomenutih metodoloških pretpostavki, teško može dopreti do smisla ovog dela u celini, pogotovu što u takvom nastojanju veliku ulogu – kao što je ovde pokazano – ima razlikovanje arhetipskih snova i onih koji to nisu.“ – Dragan Stojanović