Srbi u Beču

Beč deo srpske istorijske sudbine

Beč je kroz vekove bio i deo srpske istorijske sudbine, jer su se brojna ključna zbivanja koja su je određivala odlučivala u ovom gradu, na samom izvoru državne vlasti. Posebno su XVIII i XIX stoleće označavali pravu prekretnicu u istoriji srpskog naroda, koji se, u velikim masama, posle tragične seobe 1690. godine, pojavio na području Austrijske monarhije, pozivajući se, uostalom sasvim opravdano, na svoje vojničke zasluge u austro-turskom ratu i na brojna carska obećanja koja su Srbi dobili učestvujući u ovom sukobu na strani jedne hrišćanske sile. Prinuđen političkim okolnostima na trajno ostajanje u austrijskoj imperiji, srpski narod i njegovi predvodnici su morali, i protiv svoje volje, da prihvate i sve one društvene, ekonomske i kulturne procese koji su ih postepeno nagonili na što brže prilagođavanje novim uslovima života u jednoj zapadnoevropskoj, modernoj državi. Bio je to proces koji je od Srba zahtevao i aktiviranje nove, ogromne duhovne energije, savlađivanje i prevazilaženje jedne, najčešće neželjene stvarnosti. Neizbežno je bilo suočavanje sa novim protivnicima, kao što je bio prozelitizam borbene Katoličke crkve i zamke unijaćenja, zatim sa korenitim izmenama načina trgovanja i stvaranjem sopstvenih gradskih središta poput onih
u Ugarskoj, silaskom u carske luke, pre svega one u Trstu.

Želja pisca ove knjige, bez obzira na sve njene nedostatke i promašaje, je da podstakne nove generacije naših istraživača da se upuste u smelije i uspešnije naučne podvige. Ne izbegavajući svoju ličnu odgovornost pisac još jednom upozorava čitaoce da je, kolikogod je to bilo moguće, želeo da na jednom mestu sabere glavna zbivanja u kojima su za Srbe iz Beča zračili svestrani podsticaji snažno utičući na politički, naučni i umetnički razvoj srpskog naroda. U dva veka, od Velike seobe 1690. godine do propasti Austrougarske monarhije 1918, traje kod Srba proces usvajanja tekovina zapadnoevropske kulture koju primaju posredstvom Austrije. Sva ova složena pitanja, svakako, zahtevaju potpunija istraživanja u raznim oblastima društvenog života. Osnovni zadatak ove knjige bio je da doprinese njihovom sagledavanju; ako je on makar i delimično ostvaren, biće to i najveća nagrada za uloženi trud.