Prozor u dvorište

U svojim esejima o engleskoj, američkoj i srpskoj književnosti dvadesetog veka Zoran Paunović se (s)nalazi kao da je kod kuće. To i jeste njegov prostrani dom. Jer Prozor u dvorište znači i – pogled unutra. A sa tog mesta pogled na svet je pogled – iznutra.

Paunović analizira anglo-saksonsku poeziju, prozu i dramu jednovremeno hirurški precizno i stvaralački slobodno sučeljavajući je (in)direktno sa ovdašnjom kroz stručni, ali lični duhovni prostor. Njegovo razmatranje pojedinih dela, autora, pokreta i književnih pravaca ne podrazumeva samo uočavanje njihovih uzroka i posledica, već pokriva globalni kontekst skoro proročkim uvezivanjem čitavih vremenskih razdoblja i različitih vekova. Paunovića krasi sintetičko mišljenje, izuzetna sposobnost za pronalaženje paralela u različitim književnim epohama suptilnim sistemom interpretacije od kog stvara novo originalno delo – sopstveno. On je autoritet koji to nekako ne želi da bude; stručnjak naučnog i umetničkog poštenja i skromnosti; mudri tumač i vrcavi i duhoviti teoretičar; hrabri analitičar koji se ironično odnosi i prema sopstvenom mišljenju. On sme, kao retko ko, da se uhvati u koštac sa opšteprihvaćenim stavom o nekoj „lošoj“ knjizi i da dokaže kako je namerno takva, a onda možda ili sigurno i – dobra.

Iznad svega, Paunović je izvanredan stilista. Njegova odnegovana rečenica ponekad deluje kao da se priviđa, kao da vam je rekla više no što ste razumeli i poželeli. Eseji Zorana Paunovića zapravo su, sami po sebi, i nauka i umetnost.

Vladislav Bajac