Novine Beogradskog Čitališta 1847 – 1849.

et godina pošto je Beograd postao prestonica Kneževine Srbije, 2. januara 1846. osnovano je Beogradsko čitalište, a prvi broj Novina Čitališta beogradskog pojavio se u petak 3. januara 1847. Novine su izlazile svakog petka i donosile vesti iz Srbije i sveta. Delovanje Novina je bilo od velike koristi srpskom narodu 1848. za vreme Mađarske bune. Čitalište je preko svojih Novina podržavalo srpske interese i davalo utočište srpskim izbeglicama.

Biblioteka grada Beograda je 1980. obnovila Beogradsko čitalište, a 1991. i Novine Beogradskog čitališta. Danas je pred čitaocima nova serija Novina, koja se po mnogo čemu razlikuje od prethodne dve, ali u njenoj osnovi je i dalje knjiga i sve što je vezano za knjigu, u svetlu novog vremena, novih tehnologija i ideja. Danas su Novine Beogradskog čitališta najpre list posvećen stvaranju, izdavanju, čitanju i tržištu knjiga. 

U ovom reprintu su integralno dati svi brojevi Novina sa dodacima i on će mnogima biti dostupan i koristan za sagledavanje kulturnog ali i političkog života Srbije toga vremena. Na kraju su dva dodatka koja su u neposrednoj vezi sa Novinama. A to su najpre „Pravila Beogradskog čitališta“ iz kojih se vide programska načela i idejni stavovi na kojima je Čitalište zasnovano i osnovano i po kojima je programski i delovalo. Iza Pravila je „Pesma Čitalištu srpskom“ u Beogradu 1846. godine Konstantina Brzaka, pisaca, humoriste i sreskog načelnika (Beograd 1820 – Beograd, pre 1865). Jedan je od osnivača „Čitališta beogradskog“ (1846) i saurednik „Novina Čitališta beogradskog“, gde je vodio rubriku o pozorištu. Napisao je pesmu o Beogradskom čitalištu koja je i danas zanimljiva najmanje iz dva razloga. Prvo, pesma je nastala kad i Beogradsko čitalište i odštampana kao poseban otisak na četiri strane, kao neka vrsta minijaturne knjige stihova složenih u svega četiri strofe. Drugo, to je jedna od retkih pesama čija je tema jedna kulturna institucija, a Beogradsko čitalište je to svakako od samog početka bilo. Pre dve godine navršilo se 160 godina od osnivanja Beogradskog čitališta i od objavljivanja ove po temi danas neobične pesme, a prošle godine navršilo se 160 godina od izlaska prvog broja „Novina Čitališta beogradskog“. U pripremi ovog reprinta dragocenu pomoć su nam pružili: Narodna biblioteka Srbije, mr Ljubica Ćorović, šef Zavičajnog odeljenja i Milanka Babić-Popov, šef Periodike Biblioteke grada Beograda.

Beogradsko čitalište se javilo „u vreme oskudne i nerazvijene književnosti, u vreme pomanjkanja književnika i književne radnje uopšte“. Utoliko je njegov značaj veći. Kao pionirska i matična ustanova, ono je krčilo put i drugim Čitalištima koja su kao lepeza prekrila celu Srbiju, kao i drugim prosvetnim ustanovama i institucijama. U svom dugom veku i neprekidnom radu (1846-1914) Beogradsko čitalište je bilo središte svih vidova duhovnog života, ne samo Beograda i Srbije, nego i celog Srpstva. Ono je nacionalno i duhovno zračilo i na sve Srbe van granica Srbije, kao i na srpsku inteligenciju i školsku omladinu koja se školovala u Evropi: u Beču, Pešti, Ženevi, Parizu i drugde. Sve što je u Srbiji stvoreno na duhovnom planu bilo je proučeno u Beogradskom čitalištu. To je naš prvi duhovni parlament.

Staniša Nešić, urednik Novina Beogradskog čitališta