Književnost i identitet: između potčinjenosti i slobode

Teško je poreći da književnost učestvuje u oblikovanju identiteta, shvaćenom u rasponu od formativnog perioda čovekovog života, preko tranzicionih iskustava koja nastaju u vremenima snažnih napora da se jedan pogled na svet zameni drugim i iznova jednodimenzionalnim, sve do perioda u kojima se uspostavlja odlučan kritički odnos prema oformljenim i zamišljeno stabilnim identitetima bez obzira na to iz kojih izvora oni preuzimali svoje sadržaje. Oblikovanje identiteta ili njegovo razoblikovanje u književnom delu istorija književnosti neretko upisuje u registar karakteristika određenog perioda ili stila, pojedinačnog opusa ili opusa jedne škole. Vremena u kojima se od književnosti zahteva da bude serijski proizvođač identiteta koji sledi očekivanja jedne politike ili jedne religije, jednog shvatanja istorije, roda, ekonomije ili bilo koje teorije koja ne omogućava susret s drugim i različitim, ostaju markirana kao vremena u kojima je književnost potčinjena.

Persi B. Šeli je govorio da čovek ne može da kaže da će pisati poeziju. Danas, kada se od književnosti očekuje da odgovori na imperative tržišta, nacionalnog regionalnog ili nadnacionalnog, književnost ne može da kaže da će ponuditi identitete koje tržište jedino želi. Odgovor književnosti danas je sloboda. Potčinjenost koja samozadovoljno govori da je sloboda uništava i unižava svaku umetničku vrednost književnosti.