Bezdušnici

U celokupnom književnom stvaralaštvu Lazara Komarčića roman Bezdušnici možda najbolje ilustruje levo orijentisane socijalne stavove svog autora. Oštra društvena kritika usmerena je protiv korumpirane vlasti, sudstva i policije, koji štite interese pohlepnih bogataša, ali i protiv naivnih seljaka koji svojim nerazumnim postupcima postaju žrtve zelenaša. Kao poseban društveni problem ovde se ističe zlo koje je posledica naše ravnodušnosti i ignorisanja nepravde i tuđe nesreće samo zato što njima nismo lično pogođeni.

Iako se romani Lazara Komarčića danas čitaju u ključu žanr-romana, pre svega naučnofantastičnog (Jedna ugašena zvezda) i kriminalističkog (Dragocena ogrlica, Dva amaneta i Prosioci), oni svi imaju zajedničku odliku: sve su to romani sa društveno angažovanom idejom. Ova ideja može se opisati, u jednoj reči, kao ravnopravnost. Bilo da se radi o klasnim, statusnim ili rodnim pitanjima, Lazar Komarčić se zalagao za jednakost, socijalnu pravdu i bolje društveno uređenje. Njegov roman Bezdušnici u potpunosti je posvećen socijalnoj tematici.Osnovna tema romana Bezdušnici su brige i nevolje koje su snašle čuvenu i „bogatu” Mačvu. U tradiciji srpskog realističkog romana i seoske pripovetke nalazi se pripovest o nevoljama koje pogađaju jednog tipičnog srpskog seljaka, pa možemo reći da se Lazar Komarčić oslanja na Glišića, Janka Veselinovića i druge majstore realizma. Opisuju se sudbine mačvanskih seljaka u senci korumpirane sprege vlasti, policije i sudstva koja štiti samo interese bogataša, odnosno svet koji čine kaišari, zelenaši, izjelice, podlaci, protuve, žbiri i ostale kreature što se zovu – talog društveni.Slika sveta koju Lazar Komarčić daje u romanu Bezdušnici duboko je pesimistična, jer to je društvo u kome nema pravde, nema zaštite za slabe i siromašne, a kako sam naslov romana sugeriše, nema ni empatije ni saosećanja okoline za nevolje pojedinaca. Sam kraj romana ne samo što ne donosi trijumf dobra, već i taj jedini pozitivan junak, onaj koji ima sve osobine vrednog srpskog seljaka i koji jedini pokušava da nekom drugom nesebično pomogne – strada. Oštroj kritici nisu izloženi samo pripadnici „društvenog taloga”, izopačene sudije, nemoralni opštinski činovnici i beskrupulozni zelenaši već i sami seljaci koji svojom naivnošću upadaju u mreže dugova i propadaju zbog sopstvene nepromišljenosti. Čitav ovaj svet kao da je zasnovan na poslovici da je za trijumf zla potrebno samo da dobri ljudi ne urade ništa. Društvo u ovom romanu nije dovedeno do ruba propasti, već mu od samog početka nema pomoći, što donosi izvesnu tragičnu notu; čak i ti „dobri ljudi”, oni ljudi koji bi mogli da pomognu, okreću glavu od očiglednih nepravdi i nepočinstava, smatrajući da nevolje drugih nisu i njihov problem.Socijalna nepravda i nejednakost, jaz između moćnih i nemoćnih, bogatih i siromašnih moraju se posmatrati kao problemi čitavog društva, za koje su odgovorni svi njegovi članovi – poruka je romana Bezdušnici. Ideja Lazara Komarčića je da se opšti društveni problemi mogu prevladati samo zajedničkim zalaganjem svih pojedinaca.Podsećamo da su u okviru edicije Otrgnuto od zaborava reizdate i drugi zanimljivi romani srpskog realizma, kao što su: Simo Matavulj (Uskok, Bakonja fra Brne), Anđelko Krstić (Trajan) Janko Veselinović (Borci, Seljanka, Hajduk Stanko, Junak naših dana), Svetolik Ranković (Seoska učiteljica, Gorski car, Porušeni ideali) i mnogi drugi.