Aspekti filozofskog promišljanja istorije

„U svetu istorije nikad kraja razgovoru o konačnim zaključcima. Ova vrsta istraživanja nikad se ne završava, jer svako novo pokolenje ima svoga Kanta i Hegela, Špenglera ili Tojnbija. Ovi, a i toliki drugi izvori filozofsko-istorijske mudrosti, jasno, nikad ne presušuju. Žive generacije uvek iznova moraju usvajati, promišljati i istraživati istoriju.

Poznati istoričar srednjeg veka Hajden Vajt istražujući perspektive dela istoričara XIX veka uverava nas da se radovi filozofa istorije (Hegela, Marksa, Ničea i Kročea) ni po čemu ne razlikuju od dela „pravih“ istoričara (Mišlea, Rankea, Tokvila i Burkharta); ne razlikuju zato što i filozofi i istoričari svoj rad zasnivaju na sličnim „modalitetima svesti“ ili figurama imaginacije. To znači da ne postoji čista istoriografija koja ne bi istovremeno bila i filozofija istorije, kao i da je istraživanje istorije rezultat prihvaćene retoričke strategije.“ (autor)