Ushićenje

Ako se radi o književnoumetničkim tekstovima, za prevodioca ne postoji „lak zadatak“. Tim pre ako se radi o tekstu autora poput Iljazda – autora nesagledive imaginacije i inovativnosti, specifičnog i besprekorno oblikovanog stila. Pozicija prevodioca kao onoga čiji je zadatak da što vernije prenese smisao teksta, pritom ne odstupajući od svih njegovih ličnih karakteristika, od bezbroj nijansi postupaka individuacije samog tog smisla u procesu njegovog oblikotvornog porađanja, time se dodatno usložnjava.

U slučaju mog prevoda „Ushićenja“, sva predznanja o tehnikama prevođenja, kao i ona o stvaralaštvu samog autora i književnoistorijskom kontekstu u kome se ono nalazi kao da su pala u vodu. Iljazdov tekst me je zgrabio poput stihije u kojoj su u samom začetku izbledeli svi moji pokušaji njegovog interpretiranja, u kojoj su se svi pokušaji stavljanja teksta u odnos sa onim što mu je spoljašnje i strano, kao što su istorijske ili literarne realije i njihove interpretacije i teorijska uobličenja, pokazali kao nesuvisli. Lakoća sa kojom Iljazd u svom romanu spaja i prepliće bezbroj značenjskih, prostornih, vremenskih i žanrovskih linija i slojeva me je već na pravih par strana razoružala i dala mi jasan nagoveštaj da „život teksta“ ne treba tražiti ni u onome što je de facto izvan njega, (tj. u intertekstualnim ili teorijskim poklapanjima) ali ni u mnoštvu njegovih pojedinačnih procvetavanja i eksplozija, u slovesnom vrenju njegovog izobilja. Život Iljazdovog romana otkrio se u prepuštanju njegovom ritmu i melodiji, u osluškivanju govora njegovog disanja i otkucaja srca, suštinski pesničkom, datom poput neuhvatljivog iljazdovskog „blaga“ u pukotinama, razmacima, pauzama i zjapovima između tek sekundarnog bogatstva reči, slika i događaja koji od njega potiču.

Govor Iljazdovog „Ushićenja“ je upravo onaj „poj večnog ponavljanja“, životvorno pevanje života samog, koji se u svom izobilju izliva u jezik. Njegovi motivi i slike razbijaju ogledalo simboličkog i prodiru pravo u arhetipsko, scene njegovog sižea su neomitologeme večitih ciklusa rođenja i bujanja, gašenja i smrti. U ritmu i zvučanju pripovedanja prozno su kodirani najdalji dometi ruske umetničke avangarde početka XX veka – anđeoski i zaumni jezik Hlebnjikova i Kručoniha, glasovne eksplozije Burljuka, Kamenskog i Terentjeva, prevratnička i nadlogička poetika Maljeviča, konstruktivistički perfekcionizam Tatljina – svi natkriljeni i harmonično sjedinjeni u još jednoj ipostasi Iljazdove besmrtne ideje „sveštastva“, u blistavom Ushićenju koje briše sve granice i vraća ushićenog na sam izvor bivstva kao takvog.

Milan Vićić