Put izvođača: od Ja ka Sopstvu

Osnovna teza ove knjige jeste da u izvođačkom procesu – koji obuhvata kako samu izvedbu, tako i obuku, rad na ulozi i pripremu za nastup koje joj prethode – izvođač može da doživi temeljnu psihološku i duhovnu transformaciju. Ona počinje privremenim udaljavanjem od izvođačevog Ja kao onog dela subjekta koji se identifikuje s našim mislima i emocijama, sa slikom koju imamo o sebi kao zaokruženom, fiksnom i autonomnom identitetu. Napuštajući diskurzivno mišljenje, koje karakteriše ovaj aspekt subjekta, te razvijajući intuitivni odnos prema sebi i svetu, izvođač jača neposredan doživljaj sebe i sopstvenog tela, kao i okruženja u kom se nalazi. U tom procesu dolazi do ukidanja mnogih binarnih opozicija koji vladaju kako unutar jednike (telo-um/emocije), tako i u njenom odnosu prema svetu (Ja-Drugi). Prevladavanjem svih ovih dualizama izvođač može da ostvari iskustvo „istinskog Sopstva“ kao iskustvo psihološkog i duhovnog jedinstva i totaliteta.

Šta u izvođačkoj praksi konkretno podrazumeva ovaj proces udaljavanja od Ja mehanizama i približavanja iskustvu Sopstva? Reč je najpre o prevazilaženju podvojenosti unutar samog izvođača, koji razvija sposobnost da svoje telo, um i emocije doživljava i pokreće u fluidnom jedinstvu; zatim o prevazilaženju podvojenosti koje odlikuju sam izvođački čin: izvođač i uloga, izvođač i partner, izvođač i publika, a sve u cilju ostvarivanja autentičnog scenskog prisustva. Ova transformacija ostvaruje se favorizovanjem određenih opštih principa izvođenja, kao što su intuitivno mišljenje, unutrašnja tišina, tehnike koncentracije, stvaralačka pasivnost i dr. Oni omogućavaju bivanje „u“ ulozi, odnosno nesputani tok izvođačke aktivnosti i pojačano stanje prisustva. Iako ovi principi nisu samo svojstva estetskog iskustva izvođenja, već i mnogih psiholoških i duhovnih praksi, čin izvođenja znatno intenzivira ove procese, budući da je „materijal“ izvođenja telo i biće samog izvođača, a sam se taj čin ostvaruje kao deljeno, zajedničko, energetski snažno iskustvo izvođača i publike.

Šire gledano, praksa izvođačkih umetnosti može se posmatrati kao put ličnog razvoja u kome se razrešavaju mnoge podvojenosti unutar čoveka, te njegova distanca prema bližnjima i svetu.