Pesničke teme i poetički modeli Alekse Šantića : zbornik radova

Saradnici na projektu Smena poetičkih paradigmi u srpskoj književnosti HH veka: nacionalni i evropski kontekst pripremili su za štampu rukopis zbornika radova Pesničke teme i poetički modeli Alekse Šantića. Serija „Poetička istraživanja“ dobiće ovim zbornikom 23. knjigu i time se potvrditi kao jedna od najboljih i najprofilisanijih naučnih serija. Zbornik ima 26 naučnih priloga ozbiljne naučne vrednosti, uvodne napomene i registar imena, a uredili su ga dr Jovan Delić i dr Bojan Čolak.

Kao i prethodni zbornici, i ovaj je razdeljen u zasebne odeljke. U prvom su odeljku otvorena i pokrenuta opšta poetička pitanja. Jovan Delić suprotstavlja se uvreženom mišljenju o Aleksi Šantiću kao nedovoljno obrazovanom i konzervativnom pesniku, jednosmernog tematskog kruga (autor posebno nastoji odvojiti pesnikov lik od isključivo socijalne i patriotske tematike) i versifikatorske neveštosti. Naročitu pažnju Delić posvećuje prepoznavanju saglasja slike, zvuka i značenja, te inovacijama na planu pesničke forme. Ranko Popović pokazuje evoluciju Šantića kao pesnika kroz poređenje nekolikih pesama na planu tematsko-motivskih i formalnih karakteristika. Sanja Paripović Krčmar usredsređena je na problematiku (pseudo)heksametra, tačnije na pitanje pastiša i / ili inovacije u okviru Šantićevih početnih usmerenja i faze metričkih traganja. Uz pitanja oblika, stiha i forme pesnikovog izraza prirodno je stavljen i prilog Aleksandra Milanovića o Šantićevoj leksici, tačnije o njenom osciliranju između centra i periferije. U okviru iste celine slede tri rada, takođe, opšte prirode, ali u kojima je pažnja usmerena više na tematska, odnosno kulturna obeležja. Tako, Zorana Opačić poredi pesnički subjekt Šantićevih ranih i poznih pesama, i ukazuje na njegove značajne izmene, Dragan Hamović govori o novom osećanju zajednice u modernom dobu individualnosti, a Gorana Raičević piše o jugoslovenskoj ideji i dovodi u vezu Šantića i Crnjanskog.

Pobrojanih sedam radova otkrivaju različita poetička polja i probleme i pokazuju širinu Šantićeve poetike, te svaki od njih zaslužuje lepo priznanje.

Drugu grupu radova objedinjuje religiozni aspekt i filozofski pristup, pa su u fokusu pitanja Boga, Lucifera, apokalipse, smrti, smisla života, sreće… Goran Radonjić Šantića postavlja unutar tradicije apokaliptične književnosti koja je u uskoj vezi s utopijom. Predrag Petrović interpretira onu pesnikovu liriku koja je u znaku noćnih vizija i demonskih priviđenja, mističnih i mitskih otkrovenja, intimnog nespokojstva i rasula sveta. Bojan Čolak se bavi tematikom smrti, pitanjem smisla života i odnosa pesničkog subjekta prema Bogu, ukazujući pritom na promene u poetičkim modelima u Šantićevoj poeziji do 1902. godine. Milomir Gavrilović prikazuje različite funkcije i motivske registre koji fundiraju predstavu o Bogu u poeziji Alekse Šantića. Figura Boga u središtu je i rada Nikole Marinkovića koji analizira i resemantizaciju prostora kuće i sela, a o pitanju mogućnosti nadilaženja usamljenosti i smrti piše Vladimir Dimitrijević. Ispitivanje srednjovekovne tradicije i s njom u vezi žanra molitve razmatra se u dva rada (Nemanje Karovića i Marka M. Radulovića) u kojima se dotiču i pitanja odnosa Šantićevog pesničkog subjekta prema Bogu (Radulović akcentuje postupke ironije i paradoksa u odnosu prema onostranosti). Celinu zaokružuje rad Aleksandra Pejčića o lirskim dramama Alekse Šantića nastalim pod uticajem simbolističkog pozorišta, folklorne tradicije i hrišćanske kulture.

Neophodno je napomenuti da svaki od ovih priloga proširuje saznanja o poetici književnosti s početka HH veka i pomera dosadašnje interpretacije Šantićevog pesništva.

U trećem delu Zbornika analizira se Šantićeva ljubavna poezija. Vesna Elez ukazuje na dvostrukost simbolike kao najvažniju odliku Šantićeve ljubavne lirike, a posebno mesto u autorkinom radu zauzima tema ljubavne melanholije. Tin Lemac se bavi intimističko-ljubavnim diskursom Šantićeve poezije, a Marija Grujić paralelnim svetom pesničke čežnje. Lirska melanholija kao specifični aspekt Šantićeve osećajnosti u centru je pažnje Vladana Bajčete, dok se u radu Jelene Panić Maraš o ljubavnoj melanholiji govori povodom pesme „Priča“. Dva rada koja potom slede razmatraju poeziju Alekse Šantića u odnosu na zapadnoevropsku (Persida Lazarević Di Đakomo), odnosno antičku tradiciju (Ana Petković). Prilog Kristine Mitić, koji zatvara treći blok, bavi se razvojnim putem Hajneovog lirskog dela Der Asra do sevdalinke „Kraj tanana šedrvana“.

Poslednji, četvrti deo sadrži dva rada koja se bave recepcijom Šantićevog dela. Dok Milan Aleksić predočava recepciju pesništva Alekse Šantića od prve zbirke do današnjih dana, Zorica Hadžić se koncentriše na Stajićev negativni prikaz Šantićeve poezije nastojeći da pruži širi kontekst za njegovo čitanje.

Reč je, dakle, o zborniku koji je otvorio niz važnih poetičkih problema. I po broju priloga, i po njihovom kvalitetu ovaj zbornik radova predstavlja značajan korak napred u proučavanju kako poetike Alekse Šantića, tako i poetike srpske književnosti dvadesetog veka.

S najvećim zadovoljstvom preporučujem ovaj rukopis za štampu. Ovo je, doista, izuzetno značajan prilog proučavanju srpske poezije na početku HH veka i poetike jednog pesnika koji se formirao na razmeđi epoha.