Okupirana kultura: Nacisti, kolaboracionisti, muzeji i kulturna dobra u Srbiji tokom Drugog svetskog rata

Knjiga koju su pred stručnu i širu publiku stavili dr Vladimir Krivošejev i dr Rade Ristanović predstavlja nastavak njihovih istraživanja u oblasti muzeologije i zaštite kulturnih dobara na teritoriji okupirane Srbije tokom Drugog svetskog rata. Ova tema nije do sada detaljnije analizirana u našoj istoriografiji. Radu muzeja tokom okupacije mahom je posvećivana manja pažnja u okviru širih sinteza pisanih prilikom obeležavanja jubileja pojedinih muzeja. Ova publikacija je strukturirana po tematsko-hronološkom principu i autori su uspeli da nam pruže sveobuhvatnu analizu teme istraživanja. U pojedinim segmentima publikacija iskače iz zadatih hronoloških granica. Isto se odnosi na istorijat inicijativa i donošenja pravnih legislativa i stvaranja okvira za razvoj dela baštinske delatnosti u Srbiji od kraja XIX do kraja XX veka.

U oblasti muzeologije ova publikacija je značajna sa više aspekata. Prvi i najvažniji je što pruža podatke o istorijskom razvoju muzejskih institucija na teritoriji okupirane Srbije tokom ovog perioda. Autori su na osnovu temeljnog istraživanja uspeli da čitaocima približe delovanje institucija poput Muzeja Kneza Pavla, Muzeja srpske zemlje, Etnografskog muzeja kao i lokalnih muzeja u Nišu, Negotinu, Velikom Bečkereku, Vršcu itd. Akcenat je stavljen i na nastojanje okupatorske i kolaboracionističke uprave da se u gradovima poput Kruševca, Jagodine i Kraljeva osnuju muzeji. Ovo nije puka događajno-hronološka istorija već analiza koja nam pruža uvid kako su funkcionisale i sa kojim problemima su se suočavale navedene institucije. Autori su vešto rekonstruisali muzejsku svakodnevnicu sa posebnim osvrtom na položaj muzealaca u ovom teškom i iskušenjima ispunjenom periodu.

Tema zaštite kulturnih dobara analizirana je u dvostrukom tematskom okviru. Prva je detektovanje, popisivanje i zaštita nepokretnih i pokretnih kulturnih dobara. Kolege Ristanović i Krivošejev ukazali su na osnivanje i delovanje prve ustanove za zaštitu kulturnog nasleđa: Centralnog zavoda za čuvanje starina.

Drugi aspekat je totalno opozitan prvom i predstavlja analizu pljačke i uništavanja kulturnih dobara od strane okupatora.

Dosadašnja istraživanja su uglavnom okupacionu politiku sagledavala kroz analizu sprovođene represije i stradanja. Ova publikacija donosi novi aspekt angažovanja nacističke Nemačke na ovom prostoru. Nudi i nova saznanja o kulturnoj politici vlade Milana Nedića.

Kolege Ristanović i Krivošejev empirijski  su istražili temu. Posebno je za pohvalu korišćenje velikog broja dokumenata nemačke provenijencije, što je retkost u našoj istoriografiji. Sveukupno sagledana, ova knjiga predstavlja veliki doprinos u oblasti istorije baštinske politike i ustanova kulture na teritoriji Srbije.