Kad su ljudi pošli po knjigu

Priča o jeziku, razapeta između ćutanja i vriska

~

Kad su ljudi pošli po Knjigu debitantsko je ostvarenje iz 1993, kojim poljska nobelovka stupa na literarnu scenu. Prepoznata kao prozaistkinja koja, tragajući za vlastitim narativom, iskoračuje iz dominantnih književnih tokova devedesetih godina, u prvencu koji je osvojio nagradu Poljskog udruženja književnih izdavača Olga Tokarčuk počinje da ispreda tematske motive i utvrđuje stilske odlike koji će se razvijati u kasnijim njenim delima.

Ovim romanom, čije je prvo srpsko izdanje objavljeno 2001. pod naslovom U potrazi za Knjigom, autorka se obratila masovnoj publici, krijumčareći u njemu sadržaj za elitističkog čitaoca i nagoveštavajući da istini možemo da se približimo samo onda kada smo u pokretu, što je misao koja ima i religijsko-metafizički, ali i društveni karakter. U burnoj epohi XVII veka, na tragu duhovne istorije koja obiluje tajanstvenim simbolima i slikama, dok Evropu potresaju promene i moralne krize, grupa nesvakidašnjih putnika, pasioniranih proučavalaca filozofije i kabale, astrologije i hrišćanske mistike, negde na francusko-španskoj granici kreće put Pirineja. Oni tragaju za istinom sadržanom u Knjizi, koja treba da otvori vrata intuitivnom znanju i univerzalnoj harmoniji, paraboli druge stvarnosti, u kojoj će svaki čovek moći da dohvati svetlosno uže.

~

Knjiga ‒ slamanje transcendentnog ćutanja – otkrivenje punog smisla, koji kod Tokarčukove dobija materijalnu dimenziju: paginaciju, fakturu papira, font i korice. Traže je Knjigotražitelji ili Bratstvo – grupa uticajnih građana od kojih svako drugačije zamišlja taj odgovor, jer drugačije postavlja pitanja. Jedni ga formulišu u okvirima medicinske nauke, drugi su poklonici kabale, treći su umetnici. Svako sadrži česticu istine, svako je „blizu“. Mnoštvo ljudskih odgovora u opoziciji je prema totalnoj istini Knjige. Olga Tokarčuk, glasnogovornica koegzistencije različitih diskursa i neophodnosti negovanja razlika, kao da staje na stranu tih „različitih ljudskih jezika“ i „spornih graničnih područja“.

(Katažina Kantner)