Jezava

„Jezava – voda što utječe u Dunavo pod Smederevom“
(Vuk Stefanović Karadžić, Srpski rječnik, 1818. godina)

Otkad je srpskog jezika, Jezava je mitska srpska reka koja i u imenu nosi prokletstvo. Raščlanjavajući sva značenja njenog imena, dobijamo najsažetiji sadržaj ovog dela.

Knjiga Jezava je po žanru vrhunska folklorna fantastika. U književnom razvrstavanju Jezavu možemo odrediti dvojako: i romanom i zbirkom pripovedaka. Sam autor označava je kao roman, što i jeste u postmodernističkom ključu, složen u dvanaest zatvorenih pripovedačkih celina. U ovim celinama, koje možemo smatrati i poglavljima, izvršavaju se po generacijama, već skoro šest vekova, atavističke sudbine u jednoj livatskoj porodici. U njoj se kao materijalno otelotvorenje prokletstva prenosi predački nož, kome je na dršci urezan heraldički motiv glave divljeg vepra kroz čeljusti probodene strelom.

Autor poglavlja označava rimskim brojevima, ali u svakom od njih kodiran je istorijski nagoveštaj koje godine se zbivanja u tom poglavlju odigravaju. Zbivanja su poređana u obrnutom istorijskom sledu. Ovaj sled nije slučajan, on vaspostavlja romanesknu strukturu poglavlja sistemom kako se potomak seća svojih predaka. Prvo oca, dede, pradede, čukundede… tako nam se čini kao rodoslov sudbina strašnih događaja. Kada bi hronologija bila po redu, bez ikakvih piščevih intervencija, ovo bi bila samo zbirka celovitih i povezanih pripovedaka.

Pisci koji se opredele za teme fantastičkih sadržaja posebno razvijaju svoj dar za fabuliranje i odgovornost za uverljivost pripovedanja. Mladen je te veštine doveo do vrlo zavidnog nivoa, što se jasno vidi u ovom romanu, koji spaja istorijsko i mitološko tamo gde se susreću – u dolini reke Jezave.

– Milovan Vitezović