Hrvatsko srpski rječnik inačica – srpsko-hrvatski rečnik varijanata

Između prvog izdanja 1989. godine i drugog izdanja 1994. godine ovog rečnika prošlo je pet godina, a između drugog i novog uzdanja šesnaest godina. Prvo izdanje je izdao beogradski „Stilos” u 5000 primeraka, a drugo „Bata Orbis” (Beograd) u 1000 primeraka.
Sve vreme od prvog do ovog izdanja nastavio sam da beležim reči koje se razlikuju u srpskoj i hrvatskoj varijanti, bilo da ih ranije nisam uočio ili su nastale u međuvremenu.
Period od 1994. godina do danas prebogat je događajima, na koje može da se primeni ona krilatica: „Teško onom koji živi u zanimljivim vremenima”. U vreme prvog izdanja Srbi i Hrvati živeli su u jednog državnoj zajednici, a danas žive u posebnim državama. Naravno da su dramatični događaji ostavili trag i na jezik i njegovu problematiku. Ako izostavimo ekstremna mišljenja, može se reći da se danas smatra nesumnjivom ili u hrvatskoj varijanti nesmiljenom činjenicom da je reč o lingvistički jednom jeziku, sa dva (ili više) književna standarda, a da ti narodi svoj jezik zovu srpski ili hrvatski.
U međuvremenu postavilo se i pitanje kojim jezikom govore građani Bosne i Hercegovine, da li srpskohrvatskim ili bosanskim, ili možda bošnjačkim. U Crnoj Gori rasprava kojim jezikom zvanično govore građani Crne Gore još nije okončana. Jedan deo Crnogoraca želi i dalje da se taj jezik zove srpski, neko vreme se zvao maternji, a zvanično kao da je prevladala struja koja smatra da on treba da se zove crnogorskim jezikom, s tim da ima dva konsonanta više nego ostali standardi nekadašnjeg srpskohrvatskog jezika.
Ovaj Rečnik, kako to u naslovu stoji, bavi se razlikama između srpske i hrvatske književne i govorne varijante, s tim da su u njega ušli i neki široko rasprostranjeni lokalizmi, a i neki arhaizmi koje pripadnici tih naroda još znaju, katkada upotrebljavaju ili ih obnavljaju (najviše u Hrvatskoj) .
U Rečniku je iz prethodne terminologije u mnogim jedinicama ostala kolokvijalna upotreba izraza istočna i zapadna varijanta, mada bi pravilnije bilo, prema sadašnjem stanju stvari – srpska i hrvatska varijanta, koja je takođe često navođena. Međutim, činjenica je da Hrvati geografski žive zapadno, a Srbi istočno u odnosu jedni na druge, na teritorije koje se odskora u međunarodnoj geopolitičkoj terminologiji zove Zapadni Balkan.
Razmatrao sam temu da li da se obrađene reči akcentuju. To bi, međutim, bio znak da smatram da je reč o naučnom delu, napravljenom po svim pravilima takvih rečnika. U tom slučaju morao bih se odreći nekih anegdota i zapažanja, kao pokušaja duhovitosti, preko kojih sam, čini mi se, bolje odrazio sadašnje stanje jezika i njegovih varijanata. Ovim neću da kažem da se nisam trudio da ovaj rečnik što vernije odrazi sadašnje stanje sličnosti i razlika između jezika Srba i Hrvata. Takav sa svim vrlinama, manama i nedoslednostima možda će jednog dana poslužiti nauci.
U odnosu na prethodna izdanja, na inicijativu glavnog urednika izdavačke kuće „Prometej” Zorana Kolundžije, zaslužnog da se ovo novo znatno prošireno izdanje štampa, većini jedinica dodate su sažete definicije reči kojima se Rečnik bavi. Taj veliki posao je obavila, sa velikim zalaganjem i stručnošću, Tatjana Pivnički, i ja joj za to dugujem veliku zahvalnost.
Posebnu zahvalnost dugujem Bojanu Munjinu, hrvatskom publicisti, koji mi je dao dragocene savete, pre svega u odnosu na sadašnje stanje jezika u svakodnevnom govoru i u medijima u Hrvatskoj. Njegovim savetima izbegnute su neke velike greške i istančane nijanse, a preostale greške su moje.
Oktobar 2010. Jovan Ćirilov