Frau Beta

U kulturnoj istoriji Beograda 20. veka zabeleženo je da su se brojni umetnici: arhitekte, muzičari, glumci, reditelji, slikari…, pristigli iz regiona i Evrope, trajno nastanili u gradu na kapiji Istoka i Zapada i učinili da postane metropola evropske kulture do današnjih dana. Negujući kulturu sećanja, ne mogu se zaboraviti umetnički i patriotski doprinosi naših „domaćih stranaca“. Slikarku bavarskog porekla, koja je izvorno ime Babet Bahmajer zamenila srpskim Beta Vukanović – po mužu poznatom slikaru, Hercegovcu Risti Vukanoviću – Beograđani znaju po umetničkim delima uvrštenim u srpsku kulturnu baštinu. Prva koja se odvažila da zaroni u dokumentarnu građu i pretoči uzbudljivu životnu i profesionalnu priču u zanimljiv višeslojni dokumentarni roman je Laura Barna. U maniru veštog pripovedača ona ukršta dve priče i dva ambijenta, gradski kojem pripada školovana slikarka Beta Vukanović, i ruralni koji ilustrativno obeležava prirodno nadarena mlekarica iz Vinče, čije se sudbine prepliću naizgled slučajnim slikarskim poduhvatom.

Uzbudljivi narativ prati u Srbiji istorijske i kulturne uspone i sunovrate od kraja 19. veka do 1972. godine kada umire čuvena slikarka, 54 godine posle smrti svoga muža. „Ugrebavanje stvarnosti“, kako je Risto označavao Betine grafike, nosi proživljena iskustva u tri režima: Kraljevini Srbiji kada se, na zaprapašćenje javnosti, kralj Milan Obrenović 1898. u „Narodnoj skupštini poklonio jednoj strankinji“ u zahvalnost za organizovanje prve zvanične izložbe slika – onoj koja će sa suprugom Ristom voditi umetničko-zanatsku školu, preteču današnje Likovne akdemije u Beogradu; onoj koja će se 1919, nakon što je u Parizu sahranila supruga, vratiti u Srbiju sa ordenjem za doprinos u Balkanskim i Prvom svetskom ratu; onoj koja će u Državi SHS i Jugoslaviji podučavati prve buduće umetnice u ženskom slikarskom odeljenju; onoj koja će odbiti ponudu Vermahta u Beogradu za lagodniji život 1941. i, najzad, onoj koja je u SFRJ dostojanstveno i skromno odživela svoj jednovekovni umetnički san.

U romanu Frau Beta, Laura Barna na simboličan način utemeljuje i otkriva tajnu koja je Betu Vukanović trajno, praiskonskim simbolima vezala za srpski prostor i identitet, autentičan život u Beogradu i žitelje prigradskog naselja Vinče koje baštini neolitske poruke o neuništivosti i trajanju našeg naroda.