Fenomenologija duha II izdanje

Fenomenologija duha jedno je od najvećih filozofskih dela, čiji se neposredni uticaj može pratiti do današnjih dana. Sa stanovišta fenomenologije duha opštom samosvešću najzad je dosegnut stepen uma gde su „vlastite misli” shvaćene ujedno i kao određenja „suštine stvari”, čime je omogućeno napuštanje čiste unutrašnjosti i prelaz na konkretni subjektivni duh, predmet psihologije, koja se bavi teorijskim duhom, praktičnim duhom i najzad onim što Hegel naziva slobodnim duhom, čime je označena moć subjektivnog duha da se objektivira i dokuči ono što je apsolutno. U ovom kontekstu možemo shvatiti čuvenu Hegelovu rečenicu, da je ono što je stvarno – umno.

Sistematsku formu u kojoj je izložen njegov sistem Hegel nije smatrao nečim spoljašnjim, već je tvrdio da njegovo učenje ne bi ni bilo apsolutni idealizam da nije izloženo u formi u kojoj je izloženo, pošto apsolutnost nije samo karakteristika onoga o čemu je u učenju reč već i izraz činjenice da je to o čemu je reč izloženo u formi završenog filozofskog sistema. „Ono što je istinito je celovito“ (das Wahre ist das Ganze) stoji već u Fenomenologiji duha, a celina o kojoj je reč jeste sam filozofski sistem.