Govorite li zajednički?

U Prologu i pet poglavlja ove knjige profesor Ranko Bugarski, lingvista međunarodne reputacije, nudi odgovore na najvažnija pitanja koja se postavljaju u vezi sa Deklaracijom o zajedničkom jeziku (objavljenom 30. marta 2017), čijoj je pripremi sam dao veliki doprinos. Kao i druge knjige ovog autora u Biblioteci XX vek, i ova u dodatku ima pregled najnovijih slivenica i žargonizama i selektivnu bibliografiju sociolingvistike.
Predmet ove knjige jeste aktuelna jezička situacija u novonastalim državama na teritoriji srpskohrvatskog/hrvatskosrpskog jezika, na čijim delovima danas funkcionišu srpski, hrvatski, bosanski i crnogorski kao odeliti službeni jezici.

Njenu okosnicu predstavlja razmatranje mogućnosti smirivanja uzavrelih strasti koje su pratile razbijanje Jugoslavije i rastakanje srpskohrvatskog jezika, kao i poboljšanja komunikacije između građana Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Crne Gore putem omekšavanja uveliko veštački podignutih nacionalnih i jezičkih granica. Glavni negativni junak ovog dela knjige jeste nacionalizam, koji je i doveo do lanca destrukcuje svega što je do rata na ovom području bilo zajedničko, a njegov glavni pozitivni lik upravo je označen središnjim pojmom zajedničkog jezika. (…)
Srž knjige čine poglavlja o jednom sasvim skorašnjem projektu i o dokumentu koji je za njim usledio, u suštini pozivu na prilagođavanje nacionalističkih jezičkih i identitetskih politika u sve četiri države jezičkoj stvarnosti. Tokom istorije na evropskom tlu su milioni ljudi pali u ratovima za slavu Nacije, uz bespogovorno uzdizanje kolektiva iznad pojedinca. Nasuprot tome, ovaj projekat i prateća Deklaracija deluju u pravcu podrivanja nacionalizma kritičkim promišljanjem samog pojma nacije koji mu leži u osnovi, pri čemu se u duhu modernih shvatanja nacija sagleda kao zamišljena zajednica (prema američkom naučniku Benediktu Andersonu). Time se ujedno dovodi u pitanje apsolutni primat kolektivnog identiteta nad individualnim pravima i slobodama…