Opšta crkvena istorija II

Naša bogoslovska misao i nauka, a pogotovo crkvena istorija nisu imali važniji datum, bar kad je XX vek u pitanju, nego što je praznik sv. cara Konstantina i matere mu carice Jelene 1912, kada je svetlost dana ugledala kapitalna, dvotomna ’’Opšta crkvena istorija’’ Jevsevija Popovića, Srbina iz rumunskog dela tadašnjeg austrougarskog carstva, profesora na pravoslavnom Bogoslovskom fakultetu u Cernovčima. A pojavila se zahvaljujući podvizničkom delu karlovačkog profesora đakona dr Mojsija Stojkova. Generacije naših teologa, istoričara i intelektualaca uopšte školovale su se u ovih osamdesetak godina na Jevsevijevoj istoriji. Ona je bila nezaobilazan školski udzbenik, priručnik, mala (mada na 1650 strana) hrišćanska enciklopedija i vodič kroz svih 19 vekova hrišćanstva i svih šest kontinenata. Delo koje je nastalo na smeni dva veka imalo je i ambiciju i obavezu da bude sveobuhvatno, renesansne širine, jer tad još bogoslovska misao nije bila razgranata u nizu specijalizovanih nauka: patrologija, hagiologija (nauka o svetiteljima), hrišćanska arheologija, crkveno i kanonsko pravo, misionarstvo ili na primer jeresologija (proučavanje jeresi kroz istoriju crkve) bile su tek u povoju. I zato je delo Jevsevija Popovića moralo da bude multidisciplinarno i zato se u njemu nalazi mnogo više saznanja nego u bilo kom potonjem udžbeniku o Hristu i hrišćanstvu.

Đorđe Randelj, „Stav“

Iako je napisana 1900. godine, (s nemačkog originala prevedena na srpski jezik dvanaest godina kasnije), ’’Opšta crkvena istorija’’ Jevsevija Popovića još važi, u celokupnoj svetskoj literaturi, za jedno od najznačajnijih naučnih sinteza istorije hrišćanstva i istorije hrišćanske crkve. Naši današnji autoriteti crkvene istorije ističu da je, po mnogo čemu, naučno neponovljivo delo, jer je sačinjena prema najstrožoj metodologiji crkvenoistorijske nauke. Stoga je i danas nezamenjiva u izučavanju istorije crkve i hrišćanstva na našim fakultetima bogoslovije…