Proboj Solunskog fronta

Ratna hronika Proboj Solunskog fronta, ostvarena kazivanjem junaka čuvenog Jakovljevićevog romana-epopeje Srpska trilogija, uzbudljivo je svedočanstvo o borbi, stradanju i herojstvu naše vojske i naroda u Prvom svetskom ratu.

Beležeći uspomene sa Solunskog fronta junaka Srpske trilogije profesora Dragoslava P. Đorđevića i pukovnika Svetislava Krejakovića i praveći izbor iz neobjavljenog obimnog dnevnika dr Siniše Đaje, shvatio sam koliko je Jakovljević, u vreme kada je po njihovim kazivanjima pisao neka poglavlja svog romana, bio zadovoljan time što je sa pravog izvora dolazio do dragocenog materijala. To mi je jednom prilikom i sam Stevan Jakovljević potvrdio: „U Srpskoj trilogiji nema izmišljenih ličnosti i događaja, opisani su svi moji ratni drugovi sa kojima sam delio dobro i zlo pa sam zato da im se odužim, zadržao u romanu i njihova prava imena. Možda ćete ih i vi, sutra gdegod sresti?“ Tada, nisam ni pomišljao na tu mogućnost, koja mi se ukazala 1968. godine, kada sam po zadatku Đorđa Radankovića, glavnog urednika NIN -a, povodom proslave solunske ofanzive, došao u vezu sa dotle zapostavljenim junacima Srpske trilogije. Međutim, za razliku od Jakovljevića, koji je ograničen zahtevima razvojne radnje u romanu, svoje junake prikazivao samo u izvesnim ratnim situacijama, u ratnoj hronici Proboj Solunskog fronta zahvatio sam ih na mnogo širem planu, dajući ih u skoro svim važnijim ratnim okršajima.

Ovom prilikom vredno je istaći da ova knjiga posvećena proboju Solunskog fronta, između ostalih novih, dragocenih istorijskih osvetljenja, koja nisu uneta u poznati Jakovljevićev roman, na osnovu dragocenog iskaza pukovnika Svetislava Krejakovića daje važan doprinos u konačnom rasvetljenju bitnog pitanja: „Ko je pravi osvajač Kajmakčalana?“ U ovom delu uneta su i dramatična poglavlja o veličini žrtvovanja i poslovičnoj plemenitosti srpskih vojnika prema pobeđenom neprijatelju. Takođe, verno je prikazana i herojska pogibija proslavljenog vojvode Vuka (Vojina Popovića) na Gruništu.

Od prve do poslednje stranice ispunjena neposrednim ispovestima skromnih junaka Srpske trilogije, smatram da ovom knjigom naša istorija dobija – značajan i veran dokumenat o proboju Solunskog fronta, literatura – niz izvanrednih rodoljubivih svedočanstava o tome kako se bori za otadžbinu, a teorija književnosti – vredno pažnje delo o Jakovljevićevom stvaralačkom postupku. Ako još dodamo da je tokom ranijih decenija roman Srpska trilogija bio obavezan deo narodne i školske lektire, uveren sam da će zanimljiva ratna hronika Proboj Solunskog fronta naći svoj put do srca čitalaca.
Kosta Dimitrijević