Mali Pariz

U svojoj dugogodišnjoj istoriji Srbi su imali više dinastija: – Nemanjiće, Kotromaniće, Lazareviće, Brankoviće, Crnojeviće, Petrović – Njegoše, Karađorđeviće i Obrenoviće.
Međutim, ni jedna srpska dinastija nije istoriografski obrađena, ni u celini, ni u pojedinostima. Ne može se reći da većina naših vladara nema urađene biografije, ali se ni jedan istoričar nije usudio da ih pretoči u dinastijsku istoriju, odnosno da prouči pojave koje na razne načine prate vladare jednog doma – dvor, dvorska pravila, dvorske ustanove, svakodnevni život članova vladarskog doma, znake vladarskog dostojanstva, čin miropomazanja i krunisanja, vladarevu vlast i zvanja (Knez, Kralj, Car, Vožd, Despot), vladarevu garderobu i lične predmete, presto, nasleđivanje prestola, prestolonaslednika, namesništvo, porodično imanje, vladarsku ideologiju, politički život, uticaj žena i slično.

U romanu ,,Mali Pariz“ ( staro ime za Šabac) Anđelke Radovanović, pratićete sve te pojave vezane za dinastiju Obrenović, konkretno za život porodice Jevrema Obrenovića, najmlađeg brata Kneza Miloša Obrenovića, rođenog 1790. u Dobrinji.

Naime, vladalački dom Obrenovića ulazi u red najzaslužnijih porodica u celokupnoj našoj prošlosti. Na prestolu Kneževine i Kraljevine Srbije sedeli su 72 godine. Bili su vladari Srbije u dva perioda (1815 – 1842 i 1858 – 1903).
U prvom periodu vladavine Obrenovića (1815 – 1842) i početkom drugog (1858 – 1860) na prestolu su bili Kneževi iz Miloševog ogranka, a potom, od 1868. do 1903. potomci Jevrema Obrenovića. Prvi su nosili samo titulu Kneza, dok su drugi stekli kraljevsko zvanje.
Obrenovići su dali srpskom rodu pet vladara:
Kneževe: Miloša (1815-1839, 1858-1860), Milana (1839) i Mihaila (1839-1842, 1860-1868) i
Kraljeve: Milana(1868-1889) i Aleksandra(1889-1903).
Inače su Obrenovići bili veliki tvoritelji i graditelji. Za vreme njihove vladavine Srbija je postigla velike uspehe – postala je država, vazalna (1830), nezavisna (1878), Kraljevina (1882), uz ne mala teritorijalna proširenja. Bila je pravna i ustavno uređena država.
Knjaz Miloš – osnivač dinastije, zaslužan je za izdavanje prvog srpskog bukvara, koji je finansirao iz sopstvenih sredstava i koji je izdat 1838. godine. Bukvar je za štampu pripremio Vuk Stefanović Karadžić, čime je Srbija dobila svoje pismo i zvaničan srpski jezik.
Takođe, u periodu vladavine Obrenovića, po pozivu Kneza Miloša u Srbiju počeli su da dolaze lekari, profesori i inženjeri iz sveta.
Prva knjižara otvorena je 1827. ( Gligorije Vazarević kod Saborne crkve).
Sa radom je počelo 1859. Narodno Pozorište koje je izgrađeno pre svega ličnim sredstvima Kneza Mihaila uz učešće Kralja Milana i Kapetana Miše Anastasijevića.
Prva biblioteka osnovana je 1815. pri Knjaževskoj kancelariji, a biblioteka u Beogradu je osnovana 1838. kao začetak Narodne biblioteke. Za narodnu biblioteku na Kosančićevom vencu Knez Mihailo je dao na raspolaganje svoj plac.

Kao Karlovci iz „Đačkog rastanka“, tako je i u srcu autorke Anđelke Radovanović Šabac, nekadašnji Mali Pariz, pronašao svoje gnezdo. Grad, prikazan u patinastom koloritu u vreme obnove i procvata, vraća nas u davna vremena velikih radikalnih promena, u doba Jevrema Obrenovića koji menja fizionomiju jedne turske kasabe u evropski napredan grad. Šabac postaje sinonim prosvećenosti, kulture i razvijenosti u svakom smislu.
Autorka proživljava sa Jevremom sve njegove dileme, trvenja sa Milošem, želju za samostalnošću i padovima, tvoreći od njega junaka od krvi i mesa, nesavršenog a idealnog. Njeno patriotsko osećanje je snažno i oličeno u svakoj pori Jevremovog bića i njegove porodice.
Ta ljubav je prisutna u potezima kojima oslikava Anku ( Jevremovu ćerku, koja je bila pisac i čiji su prevodi bili prvi književni radovi jedne žene u Srbiji 1836. godine.) i njenu raspolućenost između starog i novog vremena, Istoka i Zapada. Duhom bliža modernom, a korenima zaglibljenim u obrevićevski kal, Anka je kao duboko tragična bila predodređena da nagovesti propast Obrenovića.